پیشگیری و درمان عفونتهای منتقله از راه تماس جنسی و دستگاه تناسلی
منبع : سایت اینترنتی سازمان بهداشت جهانی UNAID انتخاب مقاله از : سایت تنظیم خانواده
RTI چیست؟
بیماریهای منتقله از راه جنسی (STI ) عفونتهایی هستند که از طریق فعالیتهای جنسی و تماس نزدیک از فردی به فرد دیگر انتشار می یابند. دستگاه تناسلی بطور شایع محل عفونت بوده ، همچنین دهان ، حلق و مقعد نیز می توانند در فعالیتهای جنسی درگیر شوند. بیش از ۲۵ میکروارگانیسم می تواند از طریق تماس جنسی منتقل شود . علاوه بر STI ، عفونتهای دیگری نیز میتوانند در دستگاه تناسلی بوجود آیند که قابل انتقال از طریق تماس جنسی نمیباشند. این عفونتها که همراه با STI در دستگاه تناسلی اتفاق می افتند همگی به عنوان عفونتهای دستگاه تناسلی( RTI ) شناخته می شوند . RTI یکی از شایعترین عللل بیماری در جهان بویژه در زنان می باشد.
سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۹۵ ، ۳۳۳ میلیون مورد جدید صرفا از ۴ بیماری قابل درمان STI (سیفلیس، گنوره ، کلامیدیا ، تریکومونیا ) در جهان برآورد کرده است.
چرا RTI مهم است؟
RTI انتقال HIV را افزایش می دهد. صدمات فیزیکی به پوست یا مخاط ( بخصوص در واژن یا حالب ) یا فعل و انفعالات بیولوژیکی ،عامل این افزایش انتقال می باشد. یک گروه از RTI افزایش خطر انتقال HIV به میزان ۲ تا ۳ برابر را نشان می دهدو بعضی از آنها که همراه با زخم باز یا خونریزی میباشند تا ۲۴ برابر افزایش داشته اند.
پیشگیری و کنترل RTI یک استراتژی مهم در پیشگیری HIV می باشد.در برخی جمعیتها خطر عفونت جدید با HIV تا ۴۰% و یا بیشتر با RTI ارتباط داشته است.این بدین معناست که در صورت عدم بروز RTI 40% کاهش وقوع HIV خواهیم داشت. STIوRTI در جای خود حائز اهمیت می باشند.در نمای کلی STI (بدون در نظر گرفتن HIV ) دومین عامل از دست رفتن سلامت زنان ۴۵ ـ ۱۵ سال می باشد.
چگونه این برنامه را انجام دهیم ؟
هدف اصلی در برنامه های کنترل و پیشگیری از STI عبارتند از:
۱٫ کاهش بروز STI بوسیله پیشگیری از انتقال بیماری.
۲٫ کاهش شیوع موارد قابل درمان STI بوسیله بیماریابی.
۳٫ پیشگیری از گسترش هرچه بیشتر بیماری در این عفونتها.
۴٫ هدف اول غالبا پیشگیری اولیه سپس پیشگیری ثانویه می باشد .
پیشگیری اولیه ، افراد ، گروهها یا تمام جامعه را دربرمی گیرد و هدف آن کاهش ابتلا به عفونت میباشد. این روند از طریق ارتقاء سلامت در ابعاد مختلف و تمرکز بررفتارهای جنسی ایمن مانند پرهیز و تاخیر در شروع رفتارهای جنسی و کاهش تعداد شرکای جنسی و یا استفاده از کاندوم میسر می گردد. این برنامه ها غالبا تاثیر هنجارهای اجتماعی را در گروههای کوچک و یا در کل جامعه دنبال نموده و زمینه هــــائی که سبب افزایش آسیب پذیری و خطـــــر می شوند را معرفی می نماید . زیرا HIV یک STI بوده و بالطبع برنامه هائی که در پیشگیری از ابتلا به STI معمول موثرند در جلوگیری از ابتلا به HIV نیز موثر خواهند بود . میزان بالای STI ، نشاندهنده غیرموثر بودن پیشگیری اولیه در برنامه های HIV می باشد .
پیشگیری سطح دوم شامل بیماریابی و درمان افراد آلوده می باشد . اهداف پیشگیری ثانویه عبارتند از : کاهش شیوع افراد آلوده ( یعنی محدود کردن تعداد افرادی که قابلیت انتقال بیماری را دارند ) ، کاهش دوره عفونــت (محدودکردن طول مدتی که فرد قابلیت انتقال عفونت را دارد ) و پیشگیری از ایجاد عوارض ناشی از عفونت .
همچنین برنامه های غربالگری برای بعضی عفونتها ازجمله کلامیدیا تراکومایتیس و فعالیتهای دیگری همچون آگاه سازی شرکای جنسی آلوده ای که از آلودگی خود بی اطلاع می باشند ، در پیشگیری ثانویه پذیرفته شده است .
بجز HIV و عفونتهای ویروسی منتقله از راه جنسی ، درمان سبب بهبودی بیماری و قطع زنجیره انتقال به افــراد غیر آلوده می گردد. اما برای STI و HIV ویروسی ، پیشگیری ثانویه هنگامی که هم درمان ( ممکن است با بهبود قطعی همراه نباشد ولیکن می توانداز بیماری جلوگیری کرده و یا دوره آن را کاهش دهد ) و هم مشاوره ( که دراین افراد گرچه عفونت پایدار است اما از انتقال عفونت به دیگران جلوگیری میکند ) انجام گیرد مفید می باشد .
هدف اصلی از برنامه های STI هدایت هرچه بیشتر به سمت سلامت جنسی و تناسلی است .
مفهوم بهداشت جنسی و تناسلی ، یک چشم انداز مثبتی را از نقش جنسی در زندگی انسان در بر میگیرد ، اما براین نکته تاکید دارد که این بهره مندی جنسی می بایست سالم بوده و به سلامت دیگران نیز توجه نماید . این جنبه ها در صورتی کامل می گردند که جلوه بیولوژیکی بهداشت تناسلی با رویکرد رفتاری همراه باشد . برنامه های بهداشت جنسی و تناسلی بر پیشگیری و درمان RTI تاکید دارد . اما در گستره ارائه خدمات مراقبت بهداشتی مانند بهداشت خانواده یا مراقبتهای اولیه دامنه این فعالیتها جامعتر خواهد بود .این یکپارچگی فعالیتها امکان دسترسی هرچه بهتر به خدمات بهداشت جنسی را هم در مردان و هم در زنان افزایش می دهد .
هنگامی که همه جوانان و بزرگسالان از برنامه های بهداشت جنسی برخوردار می شوند، این برنامه ها به شکل ویژه بر مدیریت RTI جهت منابع متمرکز پیشگیری از HIV در جمعیت آسیب پذیر که بیشترین احتمال اکتساب یا انتقال HIV از راه جنسی را دارند نظارت می کند. نمونه هایی از این جمعیت شامل روسپیان حرفه ای ، مشتریان شناسایی شده روسپیان، مردان همجنس باز و یا استفاده کنندگان از مواد می باشد.
منابع انسانی، زیر ساختها و تدارکات مورد نیاز
به منظور کنترل مناسب بیماریهای منتقله از راه جنسی و عفونتهای دستگاه تناسلی، تامین نیروی آموزش دیده مجرب (بهیار ،پرستار، کارشناسان بالینی، پزشکان و پرسنل آزمایشگاهی ) ضروری است. آموزش نیروی انسانی موجود جهت کسب مهارتهای اولیه در خصوص STI و دستگاه تناسلی نیز یک عامل اساسی و مهم است .مدیریت این برنامه بسیار مشکل است ولیکن صرفا به برنامه کنترل STI محدود نمی شود. برای نمونه : STI ممکن است با برنامه بهداشت تناسلی یا HIV همکاری نماید . در تمامی کشورها ، استفاده از مجموعه متخصصین به عنوان کمیته مشورتی در برنامه ریزی و مدیریت کنترل STI می تواند بسیار سودمند و مفید باشد . نمونه های بسیاری از برنامه های موفقیت آمیز کنترل و پیشگیری از STI در کشورهای پیشرفته و صنعتی حاکی از آنست که این تلاشها نتیجه بخش بوده است .
بسیاری از کشورهای اروپائی با ارائه برنامه های آموزشی در خصوص حذف عوامل خطر ، بیمار یابی و درمان درسطح ملی توانستند میزان عفونت ( STI ) را کاهش دهند . در کشور تایلند تلاش رهبران ملی در جهت دهی برنامه مصرف کاندوم ، خصوصا با هدفمندی تجارت سکس منجر به افت سریع شیوع و بروز STI و HIV در یک دوره زمانی چند ساله شد . علاوه بر رهبران ملی و نظام آموزش و پرورش ، سیستم مراقبت بهداشتی نیز باید قوی و قدرتمند باشد .
افراد باید درباره نشانه های RTI و مراقبتهای بهداشتی که به شکل گسترده این شیوه ها را دنبال می کنند ، آموزش ببینند . همزمان با این برنامه ها ، باید یک زیر ساخت مراقبت بهداشتی نیز وجود داشته باشد تا دسترسی آسان به سرویسهای رسمی و غیر رسمی را فراهم آورد .توسعه سیستم مراقبت از مبتلایان به STI در ماونزا ، تانزانیا ، طی یک دوره دو ساله منجر به افت ۴۲% درصدی بروز HIIV شده است . لذا تداوم تغییر یک امر حیاتی است . تغییرات سودمند شاید پشتوانه تعهدات سیاسی را بطور موقت بهمراه داشته باشد ولیکن در بلند مدت سودی نخواهد داشت مگر آنکه این تغییرات بطور مداوم ادامه یابد .
اطلاعات هزینه ای :
پیشگیری از STI ، یک گزینه هزینه اثر بخش برای بسیاری از کشورهاست تا هم برای پیشگیری از STI و هم برای پیشگیری از HIV صرف نمایند. برنامه ترویج کاندوم در نایروبی بین سالهای ۱۹۸۹ ـ ۱۹۸۶ برای گروه کوچکی از روسپیان در یک دوره یک ساله موجب کاهش گنوره از ۸/۲ به ۷/۰ گردید که تقریبا به ازای هر دالی ۵۰ سنت هزینه شده است . در ماونزا مداخله آموزش همگانی ۹ دلارو ۴۵ سنت به ازای هر دالی هزینه شده است . این اشکال (مقایسه ) بیانگر آنست که مداخلات STI در بین مداخلات بهداشت عمومی هزینه اثر بخشی بیشتری داشته و در مقایسه با ۱۶ ـ ۲ دلار در هر دالی جهت درمان کوتاه مدت TB یا ۲۵ دلار در هر دالی برای گسترش ایمنسازی کودکان در کشورهای پیشرفته قابل ملاحظه است .
برگردان : محمودرضا هاشم ورزی کارشناس ارشد بهداشت روان – MPHبهداشت روان و اعتیاد – مدرس دانشگاه RELAX_892@YAHOO.COM با همکاری دکتر علی سازگار
منبع: سایت اینترنتی سازمان بهداشت جهانی UNAID