تردیدهای زنانه
دکتر پریسا شبانی
ترشح از واژن شکایتی است که بسیاری از خانمها را به مطب پزشکان میکشاند اما آیا همه این ترشحات نشانه بیماری هستند؟
لاکتوباسیلها که به طور طبیعی در مخاط واژن حضور دارند، نه تنها مضر نیستند،بلکه فایده هم دارند.
دکتر پریسا شبانی
ترشح از واژن، علامت شایعی است. فرد گرفتار ممکن است مدتی تحمل کند و نگرانی ناشی از این که آیا به بیماری مقاربتی مبتلا شده یا نه را به جان بخرد؛ یا اینکه ممکن است همین نگرانی باعث مراجعه به این پزشک و آن پزشک و حتی متخصص زنان یا متخصص ارولوژی شود. آیا هر نوع ترشح واژن نشانه بیماری است؟ چه موقع باید نگران بود؟ این ترشحات با چه مکانیسمی ایجاد میشوند؟ مقاله زیر به این پرسشها پاسخ میدهد. اول از همه باید دانست که ترشحات واژن دو نوعند.
ترشحات طبیعی (فیزیولوژیک) و ترشحات غیر طبیعی که نیاز به درمان دارند. اما کدام ترشحات طبیعی هستند و کدام غیرطبیعی؟
هر خانمی کیفیت طبیعی ترشحات خود را میداند و در واقع میداند که چه ترشحاتی در وی قابل قبول است و کدام ترشحات بیش از حد طبیعی است. اما نکته اینجاست که کیفیت و کمیت ترشحات واژن در هر زن در طول زمان و حتی در طول یک دوره ماهانه میتواند تغییر کند؛ مثلاً ترشحات قبل از بلوغ با ترشحات دوران بارداری و ترشحات پس از یائسگی متفاوت است. به همین ترتیب، هورمونها تاثیر مهمی روی ترشحات واژن دارند و در نتیجه بارداری یا مصرف قرصهای ضدبارداری ترشحات واژن را تغییر میدهد. در طول قاعدگی و دوره پس از زایمان هم کیفیت یا میزان ترشحات ممکن است تغییر کند. حتی عواملی مثل ورود منی به داخل واژن یا عادات مربوط به بهداشت فردی هم روی این ترشحات موِثر است.
بیش از حد دستکاری نکنید
واژن به طور طبیعی یک محیط استریل نیست، یعنی این طور نیست که از وجود هر گونه میکروبی پاک باشد. لاکتوباسیلها باکتریهایی هستند که به طور طبیعی در مخاط واژن حضور دارند و نه تنها مضر نیستند بلکه حداقل 2 فایده هم دارند: اول این که وجود آنها باعث میشود جا برای رشد باکتریهای دیگر تنگ شود. دوم اینکه که آنها PH مخاط واژن را بین ۳/۸تا ( ۴/۴در حالت اسیدی) نگه میدارند و همین جلوی رشد باکتریهای بیماریزا را میگیرد. بنابراین، اگر به هر دلیلی (مثل شستوشوی بیش از حد داخل واژن یا اصطلاحاً دوش واژینال) تجمع لاکتوباسیلها در واژن دچار مشکل شود، میدان برای هنرنمایی میکروبهای بیماریزا باز شده است. در چنین حالتی است که ترشحات واژن از حالت طبیعی خارج میشود.
واژینوز باکتریایی
گاردنلا واژینالیس معروفترین باکتریای است که وقتی PH واژن تغییر کرد، باعث دردسر میشود .در این حالت اصطلاحاً میگویند واژینوزباکتریال ایجاد شده است و مهم ترین علت آن هم ترشحات بدبوی واژن است. البته در نیمی از موارد هم واژینوزباکتریال هیچ علامتی ندارد. این بیماری اگر چه در زنانی که شرکای جنسی آنها به طور متناوب تغییر میکند بیشتر دیده میشود اما حتی در دختران و زنانی که هرگز تماس جنسی نداشتهاند هم دیده میشود و بنابراین نمیشود آن را صرفاً یک بیماری مقاربتی نامید. در واقع علت اصلی ایجاد این بیماری، به هم خوردن توازن طبیعی باکتریهای واژن (به اصطلاح پزشکان، به هم خوردن فلورنرمال واژن) است.عفونت کاندیدیایی بیماری شایع دیگری که گفته میشود حدود ۷۵ درصد زنان را در دورهای از زندگیشان که قابلیت باروری دارند، مبتلا میکند و نیمی از زنان حتی ۲ بار یا بیشتر آن را تجربه میکنند، عفونت با قارچی است که عامل ایجاد برفک دهان نوزادان هم هست؛ قارچی موسوم به کاندیدا. در این بیماری هم ترشحات واژن افزایش مییابد، اما شاه علامت این بیماری، نه ترشح بلکه خارش واژن است. ۵ درصد زنان، دچار کاندیدیاز راجعه میشوند (طبق تعریف، وقوع ۴ یا بیشتر از ۴ حمله علامتدار بیماری در سال) که در این صورت اولاً باید به دنبال علت زمینهای مثل دیابت، مصرف دراز مدت کورتون یا مصرف مکرر آنتیبیوتیکها گشت و ثانیاً باید توجه کرد که ارتباط میان آلرژی، مخصوصاً آلرژیهای فصلی، با این بیماری شناخته شده است و گاهی درمان حساسیت، به درمان این بیماری هم کمک میکند.
عوامل خطرزای عفونتهای آمیزشی
اگر چه هر ۲ این بیماریها واژینوز باکتریایی و کاندیدیاز واژینال، بیماری مقاربتی در نظر گرفته نمیشوند و حتی در دختران باکره هم ممکن است دیده شوند، اما به هر حال خطر ابتلا به بیماریهای مقاربتی در افرادی که دچار این بیماریها میشوند، بیشتر از بقیه است. به طور کلی ۸ عامل خطرزا برای عفونتهای مقاربتی از نظر گرفته میشود و کسانی که این عوامل را دارند، باید بیش از دیگران نسبت به تغییر در ترشحات واژن حساس باشند:
-۱سن زیر ۲۵ سال
- ۲عدم استفاده از کاندوم
-۳ازدواج در ۳ ماه گذشته
-۴ تماسهای متعدد جنسی
-۵ علایمی مثل سوزش ادرار در همسر
-۶ سابقه قبلی ابتلا به بیماری مقاربتی
-۷وجود علایمی مثل درد پایین شکم و درد تحریکی گردن رحم علاوه بر ترشح واژن
-۸ رفتارهای پرخطر همسر یا شریک جنسی
توصیههایی برای بیماران
۱- یکی از درمانهای رایج کاندیدیاز، کرم میکونازول است. این دارو اثر مخربی بر روی لاتکس کاندومها میگذارد که میتواند منجر به شکست این روش از جلوگیری بارداری شود. بنابراین هنگام استفاده از این دارو باید از روش پیشگیری دیگری استفاده کرد.
-۲در واژینوز باکتریایی نیازی به درمان همزمان همسر بیمار وجود ندارد اما در سایر بیماریهای مقاربتی، همسر به طور همزمان باید درمان شود.
۳- به طور کلی به همسران بیماران مبتلا به ترشح واژن توصیه میشود که از کاندوم استفاده کنند. استفاده از کاندوم خطر عود واژینوز باکتریایی را کاهش میدهد.
۴- دورههای کوتاه مدت درمان اغلب باعث بهبود علایم میشود اما عدم توازن باکتریها در واژن ممکن است باقی بماند و همین باعث عود علایم پس از درمان است.
-۵زنانی که آییودی دارند بیشتر به واژینوز باکتریایی مبتلا میشوند.
۶- بعد از یائسگی، تغییرات واژن ممکن است بیماران را مستعد ابتلا به عفونت واژن کند. هورمون درمانی جایگزین به صورت استروژن داخل واژن، باعث بهبود این وضعیت میشود